HISTORIA  JAŚLAN

Pierwsze informacje historyczne o  Jaślanach, ( wówczas w źródłach pod nazwą Stawogóra) ,

pochodzą z roku 1316 i wskazują , że wieś należała do rodu Bogoriów.


  

   W pradawnych czasach teren równiny tarnobrzeskiej, na której położone są Jaślany, pokryte były lasami stanowiące część puszczy sandomierskiej. Lasy tej puszczy są dziś, na wschód od Jaślan. Warunki do życia miał tu idealne od najdawniejszych czasów. Spokojna czysta woda, dużo ryb, ptaków wodnych i zwierzyny. Nikt nie ustalił dokładnie, kiedy człowiek pojawił się na ziemi dzisiejszych Jaślan.  Dzisiejsze Jaślany to nowoczesna wieś. Ma szkołę, dom ludowy, wodociągi, stację uzdatniania wody dla gminy, lecznicę zwierząt, telefony, przedszkole, komunikację PKS, MKS, bibliotekę wiejską, drogi asfaltowe.  Wieś Jaslany dzieli się na kilka części: Bugaj, Pożoga, Głaze, Górka, Błonie...  Tereny bagniste, podmokłe, jeziorka, sadzawki, zostały zmeliorowane za pomocą kanału: Jaślańskiego i Czajkowskiego, oraz rowów odwadniających wybudowanych w okresie dwudziestolecia międzywojennego 1919-1939.
   Nazwy niw w Jaślanach: Murawka, Bagno, Pasternik, Grudek, Poddębem, Olszyna, Zagrądem, Łęk, Łęki, Ogrody, Dąbrówka, Mostek, Kozicha, Radość, Szade, Jasieniny, Grobka, Przylesie, Karmiów, Dunaj, wskazują, że tereny te dochodziły po wykarczowaniu lasów, osuszeniu bagien, mokradeł.
   Dawniej wieś była w posiadaniu trzech właścicieli, natomiast po uwłaszczeniu w r. 1848, a następnie po upadku dworu w r. 1861, grunty zostały rozparcelowane i sprzedane miejscowym rolnikom. W całej okolicy Jaślany leżą najniżej, co sprawiało, że zbierały się tu wody z Cyranki, Chorzelowa, Malinia, Trześnia, Tuszowa, Grochowego i powstawało tu duże jezioro.  Do IX wieku tereny te były w zasięgu państwa Wiślan. Odkryto tu resztki grodu wczesnośredniowiecznego. Najwcześniej datowany szlak handlowy przechodził przez ten region już w XII wieku.   Podczas wykopalisk na terenie Jaślan odkryto relikty osadnictwa neolitycznego (toporki). Brak jest danych świadczących o późniejszej historii w naszej wsi. Następne informacje pochodzą ze stanowiska archeologicznego, w którym znaleziono monety rzymskie. Odkryto również ślady osadnictwa tzw. kultury przeworskiej (od połowy II do V wieku naszej ery).  O osadnictwie neolitycznym (4500-1800 lat p.n.e.) świadczą znalezione przez archeologów wykonane z krzemienia pasiastego siekierki. Łączone są one z tak zwaną kulturą pucharów lejkowatych (nazwa ta wiąże się z najczęściej spotykanym kształtem naczyń pochodzących z tego okresu).Przypuszcza się, że już w czasach prehistorycznych teren ten był zamieszkały, a początki osadnictwa sięgają okresu schyłkowego paleolitu (12000-7900 lat p.n.e.).

 

KALENDARIUM

 

 

 

 W XIII/XIV wieku powstała tu Góra św. Anny, dziś nazywana „Górą Kościelną”. Legenda głosi, że góra ta została usypana na grobie chana tatarskiego, przez jeńców tatarskich wziętych do niewoli. Zaś inna podaje, że została usypana wspólnym wysiłkiem mieszkańców po 1516 roku, aby na niej palić ogień w celu ostrzeżenia dalszych okolic przed najazdami tatarskimi.
   Prawdopodobnie jest to „Kopiec Ziemny”, powstały w okresie – koniec XIII w. lub początek XIV w., służący za linię graniczną pomiędzy jakimś obszarem strategicznym, np. granica osady, granica obszaru dworskiego lub barykada – punkt obserwacyjny. 
    Około r. 1886 wybudowano „Remizę Strażacką” (szopę), która w 1939 r. została spalona, później odbudowana, następnie przebudowana, a ostatnio gruntownie
Na początku staż posiadała: 1 sikawkę czterokołową o wydajności ok. 100 litrów wody na 1 minutę (przy 4 ludziach), toporki, bosaki, drabiny, węże, hełmy a w późniejszych latach mundury i czapki. Obecnie straż posiada samochód bojowy „Star 660” i nowy budynek „Remizę”.
Inicjatorami założenia straży pożarnej byli: Jan Głaz, Szczepan Mrozik s. Wojciecha, Andrzej Hyjek, Michał Rzeźnik, Antoni Kapel, Marcin Karkosza, Jan Streb, Mateusz Stachura, Kazimierz Płaza, Tomasz Łącz, Paweł Głaz, Maciej Brzoza, Szczepan Lis, Józef Pszeniczny, Wojciech Szczuciński, Franciszek Gezing, Jan Rzeźnik, Maciej Ciemięga.
   W r. 1886 w Jaślanach zorganizowano straż pożarną („ogniową”).
   W r. 1886 oddano do użytku trakcję linii kolejowej PKP Dębica-Tarnobrzeg i stację kolejową w Jaślanach.
   W r. 1886 kaplicę zabytkową na Górze św. Anny, o architekturze barokowym, rozebrano. Dzisiaj odnajdujemy tu kilka głazów z dawnej budowli i krzyż drewniany z 1988 r.
   W latach 1863–1864 istniała szkółka niedzielna, w której uczyło się ok. 40 uczniów.
   Od XIX wieku w Jaślanach działała szkoła trywialna (uczyło się w niej ok. 80 uczniów rocznie).
   Ok. 1861 r. Henryk Brodzki cały majątek sprzedaje Żydowi Naftalemu Sieglowi. Ten niezwłocznie odsprzedaje Izraelicie, baronowi Hirschowi, zaś baron Hirschow rozparcelował dwór i sprzedał okolicznym rolnikom.
   W r. 1853 we wsi mieszkało 1 282 osób w tym: 1 181 katolików, 21 ewangelików i 80 Żydów.
   W latach 1860 – 1924 w Jaślanach funkcję wójta pełnił Tomasz Kłoda.
   W r. 1846 – w czasie rabacji, wg opowiadań starszych ludzi w Jaślanach zabito 3 panów z rodziny Brodzkich (właścicieli dworu).
   W r. 1846 w Jaślanach mieszkało 840 Polaków i 254 kolonistów.
   Przed 1840 r. na cmentarzu w Jaślanach wzniesiono kaplicę grobową rodziny Brodzkich.
   W latach 1784-1844 parafia Jaślany należała do Dekanatu mieleckiego.
   W r. 1783 powstała na części królewskiej kolonia niemiecka Josephadorf.
   W wyniku pierwszego (1772), drugiego (1793) i trzeciego (1795) rozbioru Polski, Jaślany były pod zaborem austriackim. Niewola trwała 146 lat.
   W r. 1757 August III Król Polski wystawił przywilej na rzecz kilkunastu wybrańców z Padwi i Jaślan, zapewniając im korzystanie z łanów wybranieckich i praw przysługujących im z tytułu obowiązku wojennego.
   W r. 1599 wieś wraz z kaplicą przyłączono do parafii Chorzelów.
   W r. 1580 dekretem oficjała krakowskiego przyłączono wieś Jaślany wraz z kaplicą do parafii Osiek.
   W r. 1580 na Górze św. Anny, Jan z Osieka przy pomocy mieszkańców wybudował „Kaplicę Drewnianą” w stylu barokowym.
   W r. 1578 wieś liczyła ok. 120 mieszkańców, ale już w roku 1611 zostało ok. 40 mieszkańców.
   W r. 1542 część Jaślan otrzymuje Walerian Mielecki (ta część Jaślan do rodu Mieleckich należała jeszcze w 1662 r.).
   W r. 1508 wieś przechodzi w ręce Spytki z Tarnowa.
   W r. 1502 Jan Rabczyński marszałek zamku sandomierskiego przejmuje Jaślany w zastaw.
   Do r. 1502 wieś była w posiadaniu rodu Kurorozwęckich.
   We wsi było 12 łanów kmiecych. Ten podział wsi pomiędzy trzech właścicieli utrzymał się aż do rozbiorów, jak świadczy specyfikacja dziesięciny z r. 1782, dzieląca dziesięcinę na część: kameralną, masalską i brodzką.
   Pod koniec XV w. Jan Długosz, piszący swoje Liber Beneficiorum, twierdził, że Jaślany, należące wówczas do parafii Padew, były podzielone między trzech właścicieli: Króla Polski, Feliksa Tarnowskiego herbu Leliwa i Pawła Skotnickiego herbu Bogoria, (we wsi było 12 łanów kmiecych. Ten podział wsi pomiędzy trzech właścicieli utrzymał się aż do rozbiorów, jak świadczy specyfikacja dziesięciny z r. 1782, dzieląca dziesięcinę na część: kameralną, masalską i brodzką).
   W 1448 r. Jan Feliks Tarnowski stał się właścicielem części Jaślan.
   W 1399 r. Jaślany były w posiadaniu Dziersława z Koziechowa, i w tymże samym roku część wsi zakupił Jan z Tarnowa.
   Koniec XIII i początek XIV w. część wsi była już własnością królewską.
Pierwsze informacje historyczne o wsi Jaślany, występowały wówczas w źródłach pod nazwą Stawogóra, pochodzą z roku 1316 i mówią, że należała do rodu Bogoriów.zmodernizowana.
   W czasie pierwszej wojny światowej (1914 - 1919) straż pożarna była liczebnie osłabiona, gdyż strażacy służyli w wojsku.
Pierwszym naczelnikiem straży pożarnej po pierwszej wojnie światowej był Jan Mrozik s. Szczepana. Kolejno funkcję tą pełnili: Antoni Kapel, Antoni Popiołek, Antoni Trela.
   W latach okupacji (1939 – 1945) działalność straży pożarnej była bardzo ograniczona prawie nie widoczna. Po II wojnie światowe, nadal wielkim utrapieniem wsi były pożary. Drewniane domy paliły się błyskawicznie po uderzeniu pioruna czy nieumyślnym zaprószeniu ognia, będącego przecież w ciągłym użytkowaniu.
   Aby zapewnić zorganizowaną pomoc w zwalczaniu pożarów, Minister Administracji Publicznej w grudniu 1945 r reaktywował Ochotnicze Straże Pożarne.
   Straż pełniła i pełni także funkcję jednostki ratowniczej w innych akcjach żywiołowych i wypadkach. W życiu straży są również miłe chwile, np. piękną tradycją stał się udział umundurowanych strażaków w uroczystościach kościelnych i gminnych.
   W późniejszych latach naczelnikami byli: Jan Głaz, Jan Rzeźnik, Stanisław Taran (1940 r.), Jan Głaz (1946 r.), Władysław Hajduk (1948 r.), Jan Głaz s Wojciecha (1952 r.).
Od r. 1957 naczelnikami i prezesami byli:
Naczelnicy: Jan Rzeźnik, Józef Lis, Władysław Rzeźnik, Stanisław Taran. Prezesi: Jan Głaz (1957), (1970), (1972), Kazimierz Tomecki, Krystian Głaz.
   W r. 1888 ks. bp I. Łobos erygował parafię Jaślany.
   W r. 1898 do Józefowa na proboszcza przybył ks. Józef Lasak.
   W r. 1899 Jaślany posiadały ok. 280 numerów i Józefów ok. 25 numerów.
   W r. 1899 wybudowano nową plebanię w Jaślanach. ->
   W r. 1899 ks. z Józefowa przeniósł się do Jaślan.
   W r. 1907 założono Kasę Stefczyka.
   W r. 1912 ks. Józef Lasak przenosi się do Witrzychowic (i tam zm. 27. 11. 1929 r).
   W czasie pierwszej wojny światowej wieś Jaślany dwa razy była pod okupacją wojsk rosyjskich (19.09 – 04.10.1914 i 06.11.1914 – 11.05.1915).
   We wrześniu 1939 i w sierpniu 1944 r wieś dwukrotnie została spalona podczas działań frontowych.
   W latach 1939-1944 w czasie okupacji hitlerowskiej działał tu ruch oporu.
    W latach 1952 – 1954 wybudowano Dom Ludowy w Jaślanach w czynie społecznym, przez ówczesnego sołtysa wsi Jana Mrozika s. Jana.
   W dniu 19 lipca 1964 roku dokonano uroczystego otwarcia nowej (obecnej) szkoły.

   W r. 1995 wieś otrzymała wodociągi.
   W r. 1998 wybudowano nową drogę asfaltową, Jaślany – Babule i wewnątrz wsi.